Ở Ai Cập cổ đại xuất hiện một nền văn minh bí ẩn và có từ lâu đời. Không phải sông Nile - nơi nhiều người nghĩ tới ngay khi nhắc tới Ai Cập mà đó là Kerma.


Nếu coi Ai Cập cổ đại là nền văn minh cổ đại nổi tiếng nhất trong lịch sử châu Phi, một dòng dõi có thời gian dài, không gián đoạn của các Pharaon cai trị bờ sông Nile trong hàng thiên niên kỷ có vẻ như là một ý kiến sai lầm khi xét theo tình hình thực tế. 

Tưởng rằng 3 thời kỳ thống nhất của Ai Cập cổ đại: Cổ Vương quốc, Trung Vương quốc và Tân Vương quốc là nơi mà người Ai Cập có toàn quyền kiểm soát sông Nile. Nhưng mọi thứ lại đi ngược lại với suy nghĩ của nhiều người, khi đây là giai đoạn đấu đá nội bộ và hỗn loạn. “Thời kỳ Chuyển tiếp” chính là tên gọi cho giai đoạn căng thẳng này.  Đặc biệt hơn cả, thời kỳ Trung Vương quốc, người Ai Cập đã gặp phải những sự cạnh tranh của Kerma - một nước láng giềng phía nam, một nền văn mình còn tồn tại lâu hơn cả dòng dõi Pharaoh. Kerma là tên của  thành phố thủ đô của họ.



Kerma của hiện tại là nơi dành cho các nhà khảo cổ học khi đây là địa điểm khảo cổ lớn nhất ở Nubia cổ đại. Chính vì lẽ đó, nhiều cuộc khai quật và nghiên cứu được tiến hành tại khu vực này, phát sinh sự xuất hiện của nhiều ngôi mộ và khu dân cư của thành phố chính. Qua quá trình tiến hành nghiên cứu, thì Kerma ở thời kỳ đỉnh cao phát triển vượt bậc và kích thước của nó cũng không kém Ai Cập cổ đại. Sudan chính là nền văn minh hiện nay ở Kerma, xuất hiện cách đây khoảng 5.500 năm.

Sông Nile chính là địa điểm từng bị kiểm soát hơn 200 dặm (322 km) thượng nguồn bởi nền văn minh Kerma. Những gì Ai Cập có thì nơi đây cũng sẽ sở hữu những vật có giá trị sánh ngang với những thứ do Ai Cập sản xuất vào thời điểm đó. Họ cũng không kém cạnh khi sở hữu một ngôi đền khổng lồ ở trung tâm.


Nguồn gốc của Kerma


Vương quốc Naqada - là nơi có xuất phát của sự tham vọng. Khi mà những vị vua Naqada chính là những người tiền thân của các Pharaoh đầu tiên của Ai Cập. Nó được sinh ra trước khi Kerma vùng dậy để cai trị thành công trên diện rộng với toàn bộ lãnh thổ dọc theo chiều dài sông Nile và chinh phục Nubia. 

Họ đã kiểm soát phần lớn sông Nile cho đến khoảng năm 2.400 trước Công nguyên và tự mình lập ra  Vương quốc cổ Ai Cập. Nhưng rồi dần dần quyền lực này cũng tan biến theo sự tan rã của Cổ Vương quốc. Những thông tin được ghi chép lại về các thời kỳ giữa các vương quốc Ai Cập vĩ đại khá sơ sài. 



Năm 2.000 trước Công nguyên, Kerma bất ngờ vượt lên Ai Cập đang ở thế bình ổn để trở thành vương quốc có sức mạnh to lớn. Điều này khiến cho các Pharaoh của Ai Cập đành chấp nhận sự phát triển này. Dù muốn hay không họ cũng phải coi Kerma là quốc gia đứng cùng hàng với mình. Khi chấp nhận sự tồn tại này thì từ đó mọi giao dịch liên quan đến liên kết thương mại của hai quốc gia cũng được chú trọng. Trong đó không thể không kể đến đồ trang sức và đồ gốm sứ xanh lam liên tục được được xuất khẩu khỏi Kerma theo dọc  chiều dài của sông Nile.

Cả hai quốc gia cùng mạnh nên cũng tạo ra thế cân bằng khá tốt. Mỗi bên đều hiểu được tương quan sức mạnh của nhau nên dù  các cuộc đụng độ ở biên giới Ai Cập-Kerma diễn ra với mật độ rất thường xuyên thì cũng đều tránh những xung đột lớn và hạn chế xâm nhập vào quá nhiều lãnh thổ của nhau. Đây là những gì được suy ra từ những dữ liệu khảo cổ.

Kerma và người Hyksos

Ai Cập vẫn đứng đó với sự hiếu chiến khiến nơi đây trở thành mối đe dọa với Kerma. Mảnh đất ở phía Bắc này có Trung Vương quốc Ai Cập là một trong những thời kỳ hoàng kim của Ai Cập. Tiếc rằng đây lại là thời kỳ có thời gian tồn tại ngắn nhất khi kết thúc vào khoảng năm 1.800 trước Công nguyên. 



Lợi dụng thời điểm sau này khi Ai Cập dần suy yếu do sự ganh ghét nhau giữa những triều đại, với các tuyến đường thương mại phát triển và khả năng tiếp cận tốt với các nguồn tài nguyên của châu Phi cận Sahara thì Kerma ngay lập tức bắt tay với người Hyksos. Mục đích để bao vây và tiến đánh Ai Cập vào năm 1.650 trước Công nguyên.

Sự liên minh này đã đưa kết quả của cuộc chiến về tay họ. Đây là thời điểm mà Ai Cập được cai trị bởi các Pharaoh “ngoại quốc”. Sở hữu toàn bộ phía nam sông Nile lúc ấy là vương quốc Kerma, còn lại vùng châu thổ sông Nile và phần phía bắc của Ai Cập không ai khác thuộc về người Hyksos.

Kỷ nguyên vàng của vương quốc Kerma bắt đầu từ đây. Bởi khi này thì mọi quyền lực của những hoàng gia Ai Cập cũ đều không còn. Họ đành phải chịu sự kiểm soát và chấp nhận bị đẩy xuống một lãnh thổ nhỏ xung quanh thủ đô Thebes trước đây của họ.


Ba giai đoạn của vương quốc Kerma



Giai đoạn từ khoảng 2.500 TCN đến 2.050 TCN là thời điểm của Kerma Sơ khai. Giai đoạn này không có quá nhiều thông tin được ghi lại nhưng ngay sau đấy, Kerma trở thành đối thủ cạnh tranh lớn của miền nam Ai Cập. Đây là khoảng 2.050 trước Công nguyên đến 1.750 trước Công nguyên, giai đoạn của Trung Kerma. Thời kỳ được coi là thời kỳ hoàng kim nhất của vương quốc Kerma chính là Kerma cổ điển. Đây là giai đoạn có thời gian trị vì từ khoảng năm 1.750 trước Công nguyên đến năm 1.500 trước Công nguyên.

Kiểm soát các pháo đài của Ai Cập và các mỏ vàng ở phía nam sông Nile chính là thành công lớn bước đầu trong thời kỳ cuối cùng của Kerma. Ngay sau đấy là sự mở rộng bờ cõi cho đến năm 1.500 trước Công nguyên. Lúc này họ gặp Pharaoh Thutmose I -  Pharaoh thứ ba của triều đại thứ 18 của Ai Cập. 

Như vậy, ba giai đoạn chính thức của vương quốc Kerma là  Kerma Sơ khai, Trung Kerma và Kerma cổ điển. Nhưng rồi sau đó đối thủ mà người Kerma vẫn dè chừng đã xuất hiện trở lại, tiến vào lãnh thổ Kerma, phá hủy và chiếm lấy vương quốc của họ. Dẫn đầu là Pharaoh Thutmose I - người họ gặp vào thời kỳ cuối cùng của Kerma. Đây cũng là Pharaoh thứ ba của triều đại thứ 18 của Ai Cập và là triều đại cuối cùng, vĩ đại nhất của Ai Cập: Tân Vương quốc.


Tin liên quan

Loài bồ câu biến mất rồi bất ngờ trở lại sau 140 năm trong sự ngỡ ngàng của thế giới 


Được đà tiến tới, đội quân Ai Cập đã đi về phía nam lấy lại những gì đã mất cùng với đó vị thế của người Kerma theo đó mà diệt vong. Nhưng sự nổi loạn về văn hóa của những người Kerma bắt đầu diễn ra trong 200 năm kể từ ngày lấy lại vị thế. Kush - là tàn dư của vương quốc Kerma vẫn sống trong khu vực và sau nhiều thế kỷ họ lại sống với tư cách là các Pharaoh của vương triều thứ 25. Lí do cho sự bất thường đó là họ đã giành được thắng lợi và chính thức cai trị Ai Cập.

 

 

 

Chủ đề liên quan