Trong Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Liên Xô không ít lần đứng gần cuộc chiến tranh hạt nhân hủy diệt. Tháng 10/1962, Tàu ngầm Liên Xô B-59 khi trồi lên mặt biển đã bị các tàu hải quân Mỹ bao vây suýt phóng ngư lôi hạt nhân vào Mỹ. Điều này không khác một mồi lửa khiến chiến tranh hủy diệt bắt đầu.



Năm 2022, sư kiện Khủng hoảng Tên lửa Cuba vừa trong 60 năm. Thời điểm căng thẳng giữa  Mỹ và Liên Xô dường như đưa thế giới vào chốn nguy hiểm.

Bài học này khiến cả nhân loại phải để tâm tránh cho những tình huống khủng hoảng sắp tới, đặc biệt là thời điểm hiện nay khi xung đột quân sự Ukraine – Nga có những diễn biến phức tạp khi có sự xuất hiện của kịch bản hạt nhân.

Căng thẳng gia tăng

Ngày 1/10/1962, bốn tàu ngầm Liên Xô được trang bị đủ ngư lôi hạt nhân. Các tàu đều xuất phát từ vịnh Kola ở Biển Barents để đi Cuba. Việc xuất hiện ở đây như một cách thông báo về sự hiện diện quân sự to lớn của Liên Xô tại và xung quanh quốc đảo Cuba. Sau khi Mỹ bắt đầu Sự kiện Vịnh Con Lợn nhằm đá đổ chính quyền cách mạng của ông Fidel Castro thì việc hạm đội mini xuất hiện để đảm bảo an toàn quá trình xây dựng các điểm bố trí tên lửa phòng thủ theo yêu cầu của Cuba.

Vasily Arkhipov - Phó Đô đốc tàu ngầm B-59 (mới được Tàng thư An ninh Mỹ công bố lần đầu tiên để tưởng nhớ sự kiện này) nói rằng: “nói chung thuận lợi cho việc giữ bí mật” - “có bão, mây thấp, tầm nhìn hạn chế, mù tuyết, mưa”.

Họ tìm ra “mức độ hoạt động gia tăng của các trạm định vị vô tuyến máy bay săn ngầm” nhưng cho đến  ngày 18/10 toàn đội vẫn giữ được bí mật. Tình báo  Xô viết “chặn thu được một thông điệp từ một đài phát thanh Pháp thông báo cho một số phóng viên rằng tàu ngầm Liên Xô đã xâm nhập Đại Tây Dương và hiện nay đang tiến tới bờ biển Mỹ”.

Arkhipov kể: “Khó nói được họ đã phát hiện ra tàu ngầm như thế nào… Tuy nhiên, có thể khẳng định tương đối tự tin là tàu ngầm không bị radar máy bay phát hiện”.

Tổng thống Mỹ John F. Kennedy đưa ra quyết định vào 4 ngày sau đó, mọi  tàu ngầm nước ngoài nào đi vào vùng đó đều phải trồi lên mặt biển để phục vụ mục đích kiểm tra xác nhận. Cuba khi đó bị phong tỏa và rất nhiều tàu và máy bay hải quân Mỹ được điều tới các bờ biển Cuba và vắt qua Đại Tây Dương. Nếu tàu ngầm nào không chấp hành luật đều sẽ bị các chỉ huy tàu chiến Mỹ tấn công.

Ngày 23/10, triển khai tìm kiếm các tàu chưa bị phát hiện ở gần đó. 

Arkhipov nhớ lại, vì thế, “các chỉ huy Liên Xô được lệnh phải trong trạng thái báo động cao nhất để tiếp tục di chuyển bí mật”.

Ngày tiếp theo, các “khu vực được chỉ định” gần Cuba là vị trí tiếp theo của các tàu ngầm Liên Xô. Nhà lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev gửi lời đến đại diện cao cấp của Washington ở Moscow rằng nếu tàu buôn Liên Xô bị phía Mỹ tiến hành tìm kiếm,  hành động hải tặc này như một cách thức khiêu chiến và ông sẽ phát lệnh tiêu diệt khẩn cấp.

Tình hình chuyển biến xấu khi một tàu B-59 trồi lên mặt biển để nạp thêm nhiên liệu.

Arkhipov kể rằng: “Một tàu sân bay, 9 tàu khu trục, 4 máy bay Neptune, bị vây giữa 3 vòng vây đồng tâm của các lực lượng tuần duyên, chỉ 30m trên đầu là máy bay, đèn pha rọi chiếu cực mạnh, pháo tự động nhả đạn (hơn 300 phát), bom chìm được thả xuống, tàu khu trục tiến sát tàu ngầm ở cự ly nguy hiểm, chĩa súng vào tàu ngầm, tiếng loa vang to yêu cầu tắt động cơ, v.v..”.


Tin liên quan

Ukraine thực hiện chiến dịch phản công nhưng cục diện khó được thay đổi


Trưởng tàu ngầm Valentin Savitsky quá bất ngờ. Họ nhận được chỉ dẫn là tàu cần “lặn khẩn cấp” để tiến hành nhiệm vụ phóng đầu đạn hạt nhân vào đối phương.

Nhiều người kể lại rằng Savitsky đã ra lệnh lặn và Thế chiến III chuẩn bị có thể được kích hoạt.

Sự tỉnh táo thắng thế

Tiếp đó, Arkhipov kể rằng: “Sau khi tàu lặn, không ai nghĩ về câu hỏi liệu máy bay phía trên có bắn vào tàu ngầm hay là vào xung quanh. Đây là chiến tranh. Nhưng máy bay khi bay qua tháp chỉ huy của tàu ngầm, tầm 1 tới 3 giây trước khi khai hỏa, đã bật đèn pha cực mạnh làm chói mắt của những người trên tàu ngầm đến mức mắt của họ bị tổn thương. Trưởng tàu không hiểu chuyện gì đang diễn ra nữa”.

May mắn ở thời điểm đó, Arkhipov vẫn còn ở lại trong tháp tàu ngầm. Nếu không mọi chuyện sẽ diễn biến không thể đoán được.

Nhận thấy tình huống chỉ là phía Mỹ đang phát đi tín hiệu cảnh báo chứ chưa hành động. Ông đã xoa dịu sự căng thẳng của chỉ huy và giữ lại các lệnh của trưởng tàu không được truyền tới sĩ quan phụ trách phóng ngư lôi của tàu ngầm. Tiếp đó, phía Mỹ nhận được một thông điệp yêu cầu ngừng tất cả các hành động mang tính khiêu khích.

Ngày hôm sau, sau khi nạp đủ nhiên liệu, tàu ngầm B-59 tiếp tục hành trình mà  không bị cảnh báo. Một ủy viên cấp cao của Hội đồng Quân sự Liên Xô nói với thủy thủ đoàn: “Chúng tôi đã không nghĩ được các đồng chí có thể sống sót trở về”.

Nhiều thập kỷ sau đó, câu chuyện này mới tới tai của công chúng Mỹ. Dù ban đầu điều này cũng gây sốc với khi được tiết lộ nhưng rồi cũng dần quên đi. Qua sự kiến đó, bài học rút ra cần phải giữ một cái đầu lạnh trong những tình huống nguy hiểm trong chính trị quốc tế. 

 Nhiều biện pháp ngoại giao và sự nhượng bộ được áp dụng để chấm dứt  thế đối đầu nguy hiểm này giữa Mỹ và Liên Xô. 

Chủ đề liên quan