“Sự thống trị vùng trời là yếu tố quyết định sự thành bại của chiến tranh”. Câu châm ngôn này luôn đúng trong lịch sử chiến tranh hiện đại. 

Trong quân sự thì vai trò của UAV đang phát triển với tốc độ chóng mặt. Năm 2005 các thiết bị UAV ở mức độ chiến thuật đã có tổng cộng hơn 100 nghìn giờ bay trong các chiến dịch giải phóng Afghanistan và chiến tranh Irac. Sự phát triển của công nghệ giúp cho các thiết bị này có thể đảm nhiệm nhiều chức năng hơn.  Hệ quả là các hệ thống UAV ngày càng phong phú và hiện diện ngày càng phổ biến trên thị trường. Chúng ta sẽ cùng đến với điểm nóng nhất trên hành tinh là cửa ngõ giữa ba chủ lục châu Á, châu Âu và châu phi để xem UAV đã mở ra một kỷ nguyên chiến tranh hiện đại như thế nào.



ở các quốc gia có công nghệ tối tân và ngân sách dồi dào, đã chi hàng chục tỷ đô la mỹ để xây dựng lực lượng không quân. Họ tin rằng các tiêm kích tối tân sẽ giúp duy trì ưu thế trên không trong các cuộc xung đột. Tuy nhiên những phương tiện hàng không không người lái UAV thường gọi là máy bay không người lái đang làm thay đổi điều này đặc biệt là chính trường Trung Đông.

 

Vào năm 2019 những thiết bị này đã khiến cho giá dầu ở Trung Đông tăng vọt. Vụ tấn công cảm tử của các máy bay không người lái theo bầy, kết hợp với tên lửa hành trình vào hai cơ sở dầu mỏ ở Abqaiq và Khurais của Ả rập xê-út vào ngày 14/9/2019. Khiến cái nôi của dầu mỏ thế giới tổn thất 5,7 triệu thùng dầu/ngày tương đương % tổng sản lượng của nước này và gần 6% nguồn cung dầu thô thế giới. Đã cho thấy hiệu quả và uy lực của các thiết bị điều khiển từ xa này. Truyền thông Trung Đông dẫn nguồn tin quân sự Yemen cho biết, các nhóm phiến quân vừa tiếp tục sử dụ UAV tấn công một số vị trí quan trọng tại phía nam Ả rập xê-út. Khác với cuộc tấn công trước đó, hôm 29/9 họ đã dùng UAV với chiến thuật tấn công tầm thấp để vượt qua hàng rào phòng thủ của Ả rập xê-út. Chiến thuật này đã phát huy hiệu quả khi các hệ thống phòng không được triển khai của Ả rập xê-út không có bất kỳ phản ứng nào.



Không chỉ ở Ả rập xê-út, theo một phái viên của Liên Hợp Quốc : Lybia đang trở thành chiến trường lớn nhất của các cuộc tấn công bằng UAV. Nhiều nghi vấn về năng lực và hiệu quả tác chiến của hệ  thống phòng không nhiều lớp, trị giá hàng tỷ USD có sự đan xen vào hỗ trợ cho nhau, và quan trọng là được tổ chức theo công nghệ Mỹ của Ả rập xê-út đã được đặt ra. Chưa kết luận các UAV bắt nguồn từ đâu, do thế lực nào chống lưng, cuộc tấn công đã phơi bày sự mong manh của trái tim ngành công nghiệp dầu mỏ Ả rập xê-út. Gây ra bước ngoặt trong cuộc đối đầu nguy hiểm ở Trung Đông, làm gia tăng căng thẳng vốn âm ỉ ở vùng vịnh, và cũng chưa bàn về lỗ hổng lớn hiện chưa có cách nào khắc phục của hệ thống phòng thủ Ả rập xê-út. Những điều nhãn tiền là tính kém hiệu quả trong chiến đấu của quân đội quốc gia này hoàn toàn không phải ở vấn đề trang bị. Bởi họ đang sở hữu lực lượng không quân hải quân phục vụ tấn công mặt đất hùng mạnh bậc nhất. 


Các cuộc tấn công UAV và tên lửa vào cơ sở dầu mỏ của Ả rập xê-út  không chỉ cho thấy cán cân sức mạnh quân sự thật sự ở Trung Đông, mà còn phản ánh cả bản chất của chiến đấu nói chung. Công nghệ UAV đang thay đổi chiến trường một cách nhanh chóng, trong khi phần lớn quân đội trên thế giới với kho vũ khí được tích hợp cho chiến tranh thông thường quy mô lớn không phù hợp với cuộc chiến ủy nhiệm của thế kỷ 21. Chưa kịp thích ứng với sự thay đổi đó, chỉ hơn chục chiếc UAV giá rẻ 20.000 đô đã gây ra một thảm họa kinh tế cho Ả rập xê-út và thế giới. Rẻ tiền những hiệu quả, tấn công các trung tâm kinh tế chính trị và căn cứ quân sự của kẻ thù là ưu thế của UAV và các tên lửa nhà nghèo. Sức mạnh thống trị của không quân Mỹ chủ yếu dựa vào các máy bay có người lái, hàng không mẫu hạm và nhiều vũ khí đắt đỏ khác. 



Giới chức quân sự thế giới vẫn cho rằng trong thế kỷ thứ 21, thống trị vùng trời lại yếu tố quyết định sự thành bại của chiến tranh, và ưu thế trên không của Mỹ gần như tuyệt đối. Nhưng UAV lại mở ra cho các quốc gia nhỏ và các lực lượng phiến quân vậy một hướng khác cạnh tranh sự thống trị đó. Đòn tấn công vào Ả rập xê-út đã phát đi một cảnh báo nóng hổi rằng thời đại ưu thế trên không của Mỹ ở Vịnh Ba Tư, cũng như khả năng độc quyền về tấn công chính xác và nhanh của Mỹ, đã lùi vào dĩ vãng.  Các cuộc tấn công vào Ả rập xê-út đã làm thay đổi tư duy quân sự và bổ sung phương pháp tác chiến, trong đó vũ khí sẽ thì được ưu tiên so sánh với chi phí của một UAV hàng chục hoặc thậm chí hàng trăm ngàn UAV với mức giá 122 triệu USD của một máy bay F35. Cũng như xem xét và phân tích những gì đã xảy ra tại các cơ sở dầu mỏ ở Abqaiq và Khurais.  Chính phủ các nước chắc chắn sẽ yêu cầu lực lượng không quân đưa ra các cân nhắc lựa chọn và thay thế. Các đòn tấn công bằng UAV vào cơ sở dầu khí huyết mạnh của Ả rập xê-út, đã làm dấy lên cuộc tranh luận về việc, liệu chúng có trở thành vũ khí quan trọng trong chiến tranh tương lai.



Ở Mỹ nhiều người tin rằng F35 sẽ là mẫu chiến đầu cơ có người lá cuối cùng mà nước chế tạo. UAV có mức giá rẻ hơn, có thể mang theo lượng chất nổ khá lớn, có tầm bay xa và có thể hoạt động trên chiến trường lâu hơn. Chú trọng hơn cả là nếu bị bắn hạ không có thiệt hại về sinh mạng và cũng không có phi công để bị bắt làm tù binh. Đối với các nước nhỏ khi sức mạnh không lực của Mỹ vượt trội gần như toàn diện. UAV càng mang lại nhiều lợi ích và mở ra nhiều khả năng mới. Việc sử dụng UAV xâm phạm không phận nước khác không bị coi là hành động chiến tranh. Có thể được biện bạch là đang hoạt động trên không vận quốc tế, rằng đài kiểm soát không phát hiện ra nó đi vào khu vực nước khác hoặc phần mềm điều khiển bị lỗi... Có nhiều cách để biện minh cho UAV hơn là cho máy bay có người lái. Ả rập xê-út sau khi bị không kích, đã chứng minh hệ thống phòng không xa xỉ của nước này không hiệu quả. Đồng thời chỉ ra một vấn đề lớn hơn là kỷ nguyên của chiến tranh UAV đang thách thức đầu với nhiều quốc gia. 


Khoảng cách mà phần lớn các hệ thống rađa có thể phát hiện được drone và tên lửa hành trình nhỏ hơn nhiều so với khoảng cách có thể phát hiện ra máy bay có người lái.  Các tổ hợp phòng không dễ dàng bị áp đảo khi phải đối diện với nhiều mối đe dọa cùng lúc đặc biệt là khi các mỗi nguy xuất hiện từ nhiều hướng khác nhau và hệ thống rada bị gây nhiễu. Các cường quốc quân sự đang đầu tư để phát triển các UAV chuyên dụng, được cho là sẽ dẫn tới một cuộc cách mạng trong tác chiến bởi được tích hợp khí tài chính xác quan điện tử các vũ khí nhẹ nhưng có độ chính xác cao cũng như khả năng chỉ thị mục tiêu cho các phương tiện chiến đấu hạng nặng như xe tăng T14. Thậm chí các tổ hợp tên lửa đạn đạo, hành trình… trong chiến đấu tàu chiến, xe tank, máy bay sẽ không nhất thiết phải bật khác rada để tránh đối phương nhìn thấy. Do các UAV sẽ được sử dụng để làm nhiệm vụ phát hiện và tiêu diệt mục tiêu, nâng cao khả năng chiến đấu, qua đó giúp giành lợi thế trên chiến trường. 



Ở Nga đã xuất hiện những AUV gần như không thể bị phát hiện, lơ lửng bay độ cao 100 - 200m có thể tấn công tiêu diệt xe tank đối phương trị giá vài triệu USD . Từ kinh nghiệm chiến trường Syria, Trung Quốc đã phát triển UAV tầm bay 50km tốc độ 70-90 km/h có thể hoạt động ở độ cao 5100m mang theo bốn quả đạn cối 60mm để chống khủng bố bạo loạn.  Pháp đã thiết kế UAV chạy bằng điện với khả năng cất cánh hạ cánh thẳng đứng, trang bị cho bộ binh làm nhiệm vụ chi viện hỏa lực trực tiếp trên không. Đặc biệt nhiều nước đang phát triển biệt đội UAV có khả năng hoạt động theo bầy nhờ kết nối mạng là một bước tiến lớn trong chiến tranh tự động.


Trong dành nhiều kinh phí cho các máy bay chiến đấu và tên lửa chiến lược. Mỹ đang thực hiện các chương trình phóng UAV từ tàu ngầm và tàu thủy, đồng thời lên kế hoạch phát triển UAV nhiều tham vọng và trong hơn 10 năm nhiều chương trình mang các vật danh đã ra đời .


Tháng 10/2016 Mỹ đã tiến hành thử nghiệm điều khiển một đàn 103 UAV  quân sự siêu nhỏ Perdix dài 16cm được phóng từ 3 máy bay chiến đấu F-18 Super Hornet để thực hiện các nhiệm vụ như chế áp điện tử, tấn công hệ thống phòng không, vị trí bố trí vũ khí tấn công, các tổ hợp tên lửa, các đơn vị xe tank thiết giáp và các mục tiêu quan trọng của đối phương. Predix hoạt động tự động có thể phối hợp bay theo đội hình, làm nhiệm vụ tình báo, giám sát ,trinh sát và tấn công theo chương trình cài đặt hoặc tình huống bất ngờ xảy ra. Bộ quốc phòng Mỹ cũng đang theo đuổi một chương trình cho phép Bộ binh tương lai điều khiển cùng lúc 250 con drone trong điều kiện phức tạp của Chiến dịch quân sự trong thành thị.  Chương nhằm tạo ra những UAV nhỏ và tương đối rẻ tiền, có thể hoạt động và phạm vi 550km, trong khoảng một giờ và có thể được thu hồi sau khi hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu. Được thả ra từ máy bay vận tải quân sự C130, máy bay không người lái MQ-9B máy bay ném bom B52, B1 máy bay chiến đấu F-16 F-15e F-18… 



TÍnh năng đáng sợ nhất của chương trình này là khả năng phối hợp tác chiến kiểu bầy đàn, khi hàng chục thậm chí hàng trăm UAV được phóng ra để mô phỏng tín hiệu của chiến đầu cơ trong chiến dịch tập kích quy mô lớn, khiến đối phương choáng ngợp. Nhiệm vụ của chúng là thu hút hỏa lực của đối phương và buộc đối phương để lộ vị trí để tiêu diệt. Bằng cách này Mỹ được cho là có thể dễ dàng vô hiệu hóa các hệ thống phòng không hiện đại tổ hợp S300 S400 của Nga. Valkyrie là một phần nỗ lực của không quân Mỹ để có được dòng UAV nhanh, tàng hình có thể bay, tương tác và chiến đấu bên cạnh các máy bay chiến đấu có người lái.  Tháng 6/2019 không quân Mỹ đã thử nghiệm thành công máy bay tấn công không người lái UAV XQ-58a valkyrie. Có thể được sử dụng để làm lá chắn bảo vệ tiêm kích dẫn dắt có phi công và hệ thống vũ khí tự động đắt tiền khác, tác chiến cơ động trên không hoặc bảo đảm chi viện hỏa lực cho các đơn vị mặt đất từ trên không. Theo tạp chí Forbes, quân đội Nga đã định hình chiến thuật tương tự khi sử dụng hàng loạt drone nhỏ trong phương pháp tác chiến mới hàng không thánh chiến. Ngoài dùng cho các hoạt động do thám trinh sát tuần tiễu. 



Nga còn có kế hoạch sử dụng chúng tấn công các mục tiêu bằng bom biến các drone mini trở thành vũ khí cực kỳ hiệu quả. Mục tiêu tấn công các UAV có thể là trên mặt đất, trên biển hoặc trên không, các vị trí chiến thuật hay thậm chí là người. Theo chiến thuật này, để hạ gục mục tiêu không nhất thiết cần tất cả hàng trăm hay chụp drone vượt qua hệ thống phòng thủ chủ động của địa phương. Nga dự tính biên chế mẫu UAV này cho mọi binh chủng trong quân đội. Trong đó lượng đặc nhiệm sẽ được trang bị đầu tiên. Theo gazeta.ru có 3 lợi thế khi sử dụng khái niệm bầy đàn, lực lượng và các hệ thống phòng không của đối phương sẽ giảm đi khả năng chiến trước màn tấn công như vũ bão của dàn UAV. UAV sẽ giảm thiểu thiệt hại trước tác động của lực các phương tiện tác chiến điện tử của đối phương.


 Khi dùng các thuật toán điều khiển mà không áp dụng các thông tin liên lạc giữa các UAV dựa trên sóng radio. Hành vi bầy đàn góp phần nâng cao hiệu quả của sự phối hợp hành động theo nhóm, nhờ hệ thống cấu hình và phân phối lại các nhiệm vụ trong nhóm, chương trình áp dụng công nghệ trí thông minh nhân tạo AI mang tên Skyblock được xem là bước tiến quan trọng trong việc phát triển UAV của Mỹ. Nhằm tạo ra một hệ thống chiến đấu tự động với công nghệ AI mở và phần cứng môđun, giúp dễ dàng nâng cấp, có khả năng nhận biết thời tiết, và tránh các chướng ngại vật cũng như có thể cất cánh và hạ cánh tự động. Hiện Skyblock vẫn đang được hoàn thiện và dự kiến sẽ được ra mắt trong năm 2023, là một cách khuếch trương sức mạnh quân sự và là phương thức hạn chế phi công thương vọng cũng như tránh tổn thất máy bay chiến đấu tinh vi có giá hơn 100 triệu USD mỗi chiếc 


Trong tương lai không xa, đội hình chiến đấu của tiêm kích F35 và F15e F15x sẽ được không quân Mỹ phối hợp thêm UAV đóng vai trò làm tai mắt và bay cùng chuyến đầu cơ có người lái quét bầu trời và săn tìm mục tiêu trên không. Nhưng phiên bản mới của F35 và F15x sẽ được trang bị cả phần cứng và phần mềm đặc biệt, giúp chúng có khả năng điều kiện được UAV trong khi vẫn hoàn thành những nhiệm vụ khác. Cùng với việc phát triển trợ thủ, không quân Mỹ Đồng thời tích hợp riêng cho F35 có khả năng điều khiển những chiếc máy bay tấn công không người lái QF-16 thực hiện nhiệm vụ tấn công và quay lại căn cứ. 



Nga cũng đã thử nghiệm máy bay không người lái tàng hình S-70 Okhotnik được thiết kế để phối hợp với tiêm kích tàng hình Su-57. Bước đầu tiên trong việc kết hợp hệ thống có và không có người lái. Hunter B có thể được coi là phiên bản đầu tiên của tiêm kích thế hệ thứ 6, có khả năng tự động tiến hành các chuyến bay thực hiện nhiệm vụ hoặc quay trở lại sân bay cất cánh. Đây là tính năng chưa có trên bất kỳ UAV nào trên thế giới. Hãng Boeing và các đối tác Australia đã công bố mô hình thiết kế máy bay không người lái không người lái ATS có khả năng mang vũ khí, được điều khiển từ trạm mặt đất hoặc tiêm kích có người lái mà nó bay kèm kèm, có khả năng chính xác trong điều kiện tác chiến điện tử. Tấn công các vị trí của đối phương được cho là có thể đáp ứng yêu cầu tác chiến tại những chiến trường khốc liệt nhất .


Mẫu trình diễn công nghệ đầu tiên được hoàn thiện và cất cánh vào năm 2020. Theo các chuyên gia quân sự, cuộc cách mạng trong lĩnh vực điều khiển học này sẽ phát triển rất bất ngờ và nhanh chóng. Chiến đấu chống lại một đoàn drone giá rẻ thật sự rất khó khăn trên phương diện vũ khí vật lý thông thường. Để tác chiến có hiệu quả, chỉ có thể sử dụng vũ khí tác chiến điện tử EW phù hợp, phá hủy hệ thống điều khiển và thông tin liên lạc thông minh giữa các drone trong đàn. Nhưng đây cũng là một phương thức tác chiến phức tạp, do trong lĩnh vực điện tử viễn thông, đối phương có thể có những phương thức truyền thông chưa thể khám phá hết để đối phó.

 

Chủ đề liên quan