Cuộc đua  chế tạo "siêu bom" hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô (cũ) từng rất căng thẳng vào  thời Chiến tranh lạnh.



Hiệp ước New START không còn giá trị ràng buộc là lúc mà nỗi sợ hãi chiến tranh hạt nhân bùng nổ ngày càng lớn. Ngày tận thế gần nhưng đang dần dần xuất hiện nếu hiệp ước ấy thực sự mất giá trị.

Vào cuối những năm 1950, bom nhiệt hạch (bom H, bom hydro hay bom khinh khí) được lên ý tưởng chế tạo, nó có thể công phá hàng trăm megaton là chuyện không có gì bất ngờ.

Cảnh tượng kỳ quái, siêu thực và thật đáng sợ!

Rạng sáng ngày 30-10-1961, đi cùng với một máy bay ném bom Tu-95-202 của Liên Xô là quả bom H khổng lồ được vận chuyển bằng đường sắt đến căn cứ không quân Olenya trên bán đảo Kola. Nó to như chiếc xe buýt trường học nhỏ. Nó bay qua biển Barents đến quần đảo Novaya Zemlya ở Bắc Cực. Tạp chí Russia Beyond (Nga) mô tả quả bom nặng 26 tấn, dài gần 8m, đường kính 2m, sức nổ 100 megaton song sức nổ trong thử nghiệm giảm còn 50 megaton (50 triệu tấn thuốc nổ TNT) để giảm mức phóng xạ. Quả bom H được mệnh danh là loại bom mạnh nhất trong lịch sử loài người. 



Quả bom H có tên chính thức là RDS-220 nhưng Tsar Bomba (bom Sa hoàng) lại là cái tên mà nhiều người biết đến hơn. 

Để tránh bức xạ nhiệt từ vụ nổ gây ra thì máy bay được sơn lớp sơn phản quang màu trắng. Xung quanh máy bay sẽ được lắp đặt các thiết bị đo lường. Đi cùng với nó là một chiếc máy bay có nhiệm vụ quay phim và theo dõi mức phóng xạ. 

Vào hồi 11h32, "siêu bom" Tsar Bomba được thả từ độ cao 10.500m xuống khu thử nghiệm hạt nhân Sukhoy Nos trên đảo Severny. Cùng lúc đó, chiếc dù khổng lồ nặng gần 1 tấn bung ra hãm đà rơi để phi công đưa máy bay đến khoảng cách an toàn.

Một phút sau, ở độ cao 4.000m, bom chính thức được kích hoạt. Quả cầu lửa tỏa ra ánh sáng chớp lóa kéo dài hơn một phút. Trong vài phút, quả cầu lửa với đường kính gần 9,7km này biến thành đám mây hình nấm lớn. Đứng ở vị trí cách xa 1.000km thì  đám mây đạt tới độ cao 67km với đường kính khoảng 96km trong 10 phút.

Một người quay phim quan sát từ quần đảo Novaya Zemlya nhớ lại: "Quả cầu lửa màu đỏ có kích thước khổng lồ bốc lên cao và lớn dần.

Nó càng lúc càng lớn và khi đạt đến kích thước khổng lồ vẫn tăng thêm. Đất dường như bị hút vào phía dưới nó trông giống cái phễu. Cảnh tượng vô cùng kỳ quái, siêu thực và quả cầu lửa như ở hành tinh khác. Thật đáng sợ!".

Dù bom được kích hoạt nổ ở độ cao cách mặt đất 4.000m nhưng mức công phá của nó vẫn rất lớn. Khắp thế giới ghi nhận sóng địa chấn mạnh như động đất trên 5 độ Richter. Đến chiếc máy bay Tu-95 trở quả bom đã bay rất xa nhưng vẫn phải chịu ảnh hưởng từ sóng xung kích. Nó khiến máy bay lập tức mất độ cao 1.000m, sau đó thật may mắn khi máy bay vẫn có thể hạ cánh an toàn.

Các nhà quay phim Liên Xô đã thực hiện một bộ phim tài liệu tuyệt mật dài 30 phút có tiêu đề "Thử nghiệm bom nhiệt hạch sạch với sức công phá 50 megaton". Tháng 8-2020, Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Nga (ROSATOM) đã giải mật bộ phim trên.

Bom mạnh gấp ngàn lần bom nguyên tử năm 1945

Liên Xô đã đưa “siêu bom” vào tầm ngắm ngay sau khi tin tình báo xác định Mỹ đang nỗ lực bước đầu chế tạo bom H. Điều này được nhắc đến trong bài viết "Bí mật bom H của Liên Xô" đăng trên tạp chí Physics Today, hai tiến sĩ sử học Mỹ Alex Wellerstein và Edward Geist đã ghi nhận chuyện này.

Trong 2 năm từ 1953 – 1955, các cuộc thử nghiệm của Liên Xô liên tiếp được diễn ra. Năm 1953, Liên Xô thử nghiệm bom đạt sức nổ 500 kiloton. Tháng 11-1955, Liên Xô thử nghiệm "siêu bom" đầu tiên đạt sức nổ 1,6 megaton (bom nhiệt hạch RDS-37). Cuối năm 1955, sức nổ được  tướng KGB Avraamiy P. Zavenyagin đề xuất tăng lên "vài chục megaton".



 "Siêu bom" RDS-202 lúc này được trung tâm nghiên cứu vũ khí hạt nhân Chelyabinsk-70 của Liên Xô bắt đầu tiến hành những bước thiết kế đầu tiên. Mùa thu năm 1956, dù bom đã vào thế sẵn sàng nhưng mọi thứ chưa thực sự chắc chắn nên Liên Xô đã hoãn thử nghiệm chờ nghiên cứu bổ sung.

Vào tháng 3-1957, dự án bom RDS-202 được lệnh dừng. Bởi tướng Zavenyagin qua đời vào cuối năm 1956. Thông tin được đăng tải trên tạp chí Bulletin of the Atomic Scientists (Mỹ), PGS.TS Alex Wellerstein - giám đốc nghiên cứu khoa học và công nghệ tại Viện Công nghệ Stevens (Mỹ) đã ghi nhận.

Hai nhà vật lý trẻ Yuri Trutnev và Yuri Babaev tại trung tâm phát triển vũ khí hạt nhân Arzamas-16 đã tìm ra nguyên lý mới chế tạo đầu đạn hiệu quả hơn và phát tiếng nổ lớn hơn. Trong các nghiên cứu thiết kế bom H của Liên Xô đã dần được cải thiện đáng kể.

Tháng 2-1958, thiết kế bom mới được thử nghiệm thành công. Liên Xô từ đây đã có bom nguyên tử và bom H mạnh hơn, hiện đại hơn, đáng tin cậy hơn, nhỏ gọn hơn và rẻ tiền hơn. Nhà vật lý Igor Kurchatov ("cha đẻ" của bom nguyên tử Liên Xô) đã báo cáo như vậy.

Mỹ và Liên Xô đồng ý tạm dừng thử nghiệm hạt nhân vào cuối năm 1958. Cho đến  tháng 5-1960, có thông tin rằng Mỹ đang nghiên cứu "siêu bom" có sức nổ "hàng ngàn megaton".

Thông tin ấy đã khiến các nhà khoa học Liên Xô khẩn trương tiến hành kế hoạch chế tạo bom Tsar Bomba. Trong quá trình chế tạo, họ  bắt gặp vỏ bom từ dự án bom RDS-202 nên một loại bom mới được ra đời. Nó có cùng kích thước và trọng lượng như RDS-202 nhưng sức nổ gấp đôi. Dù trước đó, họ từng cho thử thiết kế bom có sức nổ nhỏ.

Đã có kế hoạch tiếp tục thử nghiệm vào ngày 10-7-1961. Khi đó, chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô Nikita Khrushchev đã triệu tập các nhà khoa học hạt nhân từ Arzamas-16 đến để thông báo. Trong cuộc gặp này, từng có một nhà khoa học nào đó đưa ra ý kiến nên chế tạo bom 100 megaton. 


Tin liên quan 

Điểm danh những loại vũ khí hiện đại bậc nhất thế giới của Nhật Bản


Đến ngày 30-8-1961, Liên Xô tuyên bố từ bỏ thỏa thuận cấm thử nghiệm hạt nhân và khẳng định "Liên Xô đã soạn thảo kế hoạch chế tạo hàng loạt bom hạt nhân siêu mạnh 20, 30, 50 và 100 triệu tấn TNT".

Đầu tháng 9, nhiều vụ thử với bom đã được tiến hành, trong đó có vụ đạt sức nổ đến 12,5 megaton. Đến ngày 17-10, thông báo chính thức đưa ra, Khrushchev thông báo cuối tháng 10 Liên Xô sẽ thử nghiệm bom H có sức công phá 50 megaton nhằm kiểm tra thiết bị kích hoạt bom 100 megaton. Ngày 30-10-1961, "siêu bom" Tsar Bomba đã được thử nghiệm.

Chủ đề liên quan