Thời xưa, khi nước ta chưa tổ chức khoa cử, có một người làng Ái Châu tên là Khương Công Phụ đã sang Trung Quốc dự thi và đỗ Trạng nguyên. Không chỉ vậy, ông còn là người Việt duy nhất làm Tể tướng thời nhà Đường.

Tể tướng Khương Công Phụ, sinh năm 731, mất năm 805, thọ 74 tuổi, người Ái Châu – nay là làng Tường Vân, xã Định Thành, Yên Định, Thanh Hoá. Ông có một người em trai tên là Khương Công Phục. Vì ham học lại giàu ý chí, hai anh em đều quyết tâm lên đường dự thi và đều đỗ đạt vào đại khoa trong kỳ thi tuyển dụng hiền tài năm Canh Tý 780, dưới triều Đường Đức Tông. Sự kiện người An Nam (người Việt) đỗ Trạng nguyên làm chấn động cả đất Tràng An – Trung Quốc thời bấy giờ.

Chân dung hai anh em Khương Công Phụ - Khương Công Phục

Tể tướng thời nhà Đường

Khương Công Phụ nổi tiếng thông minh từ nhỏ và có trí nhớ tuyệt vời. Bố của ông là Khương Công Dĩnh đã sớm thấy con sáng dạ nên mừng lắm. khương Công Dĩnh tìm đến một người giỏi chữ, người này mở cửa hàng thuốc bắc gần nhà nên gửi Khương Công Phụ theo học cho thuận tiện. Ông tiến bộ rất nhanh khiến thầy giáo phải ngạc nhiên, khen ngợi. Cậu thuộc sách Tứ thư, Ngũ kinh và thấu hiểu nghĩa lý trong Kinh thư, Kinh lễ...

Trước khi tới được kinh đô Tràng An của nhà Đường để dự thi, Khương Công Phụ đã phải trải qua rất nhiều kỳ thi sát hạch khắt khe và nghiêm ngặt. Bài làm của ông đều hoàn chỉnh đến mức xuất sắc, dù đề tài là về kinh sử hay thơ phú. Sau đó, Khương Công Phụ được nằm trong top đầu danh sách 8 sĩ tử của 8 quận đất Giao Châu về Tràng An dự thi, dưới triều vua Đường Đức Tông.

Chân dung Khương Công Phụ làm quan dưới thời Đường

Tại kỳ thi này, không những vượt qua kì thi mà ông còn đỗ đầu và trở thành Trạng nguyên người Việt đầu tiên đỗ đạt ở Trung Quốc. Vua  Đường đã đặc cách cho Khương Công Phụ và phong chức Hiệu thư lang. Về sau, ông dâng lên vua Đường bài “kế sách trị nước” với nhiều ý tưởng xuất sắc. Vua Đường Đức Tông rất tâm đắc và kính nể ông, nhân dịp có bài chế sách hơn người, bèn phong ông làm Hữu thập di Hàn Lâm học sĩ, kiêm chức Kinh triệu hộ tào tham quân. Sau đó, đường quan lộ của ông thăng dần đến chức Gián nghị đại phu, rồi Tể tướng - trở thành người Việt duy nhất đỗ Trạng nguyên rồi làm Tể tướng Trung Hoa.

Thẳng thắn can gián vua

Tin liên quan

Tể tướng triều nhà Đường nằm mơ được tặng 500 con dê, không ngờ đó lại là điềm báo trước về cái chết

Khương Công Phụ là người có tài cao, mỗi lần tiến tấu rất rõ ràng, vua Đường Đức Tông rất xem trọng. Ông vốn tính cương trực, thẳng thắn can gián vua, không sợ cường quyền. Khi làm quan, ông ra sức hoàn thành chức nhiệm của mình. Sách “Đại Việt sử ký tiền biên” ghi: Mỗi lần yết kiến, ông tâu bày rõ ràng, rành mạch, vua Đường rất trọng ông, dần dần ông làm đến gián nghị đại phu, tiến tới chức trung thư môn hạ bình chương sự.

Nhờ Khương Công Phụ mà vua Đường nhiều phen thoát được họa lớn. Ông từng khuyên vua Đường giết Chu Thử vì có mưu làm phản. Vua Đường bỏ ngoài tai, nhưng sau đó lời Công Phụ ứng nghiệm. Khi Chu Thử làm phản, vua Đường nghe lời can gián của Công Phụ nên mới không bị hại.

Năm 784, vua Đường xây tháp làm lễ hậu táng cho công chúa Đường An trong khi binh loạn chưa dứt. Khương Công Phụ thấy vậy đã can gián, khuyên vua nên chú trọng nuôi quân hưng thịnh để nước được yên. Đường Đức Tông không hài lòng vì lời khuyên can đó, bèn giáng ông xuống chức Tả thứ tử, nhận việc trông dạy học cho Thái tử. Tuy nhiên, thời gian này mẹ của Khương Công Phụ mất nên ông được giải chức về quê chịu tang.

Khương Công Phụ (ảnh minh họa)

Năm Quý Dậu (793), Khương Công Phụ tiếp tục bị biếm chức rồi sai đi biệt giá ở Tuyền Châu. Mãi đến năm 805, sau khi vua Đường Đồng Thuận lên ngôi, nhận thấy lẽ phải trong lời can ngăn của Khương Công Phụ, liền xuống chiếu cử ông làm Thứ sử Cát Châu. Tuy nhiên vị lão thần tuổi già sức yếu đã qua đời trước khi đến nơi nhậm chức. Thời Đường Hiến Tông đã truy tặng ông chức “Lễ bộ Thượng thư”.

Tin liên quan

Nga chiến thắng nhờ mưu lược chứ không phải là “mùa đông ăn may” như lời đồn trong cuộc chiến đánh bại Hoàng đế Napoleon - Phần 1

Làm quan nơi đất khách quê người, song Khương Công Phụ vẫn da diết nhớ về quê hương. Tình cảm đó thể hiện ở đóng góp vào nền văn học viết Việt Nam. Tác phẩm của ông không nhiều, nhưng bài phú “Bạch vân chiếu xuân hải” là tác phẩm văn chương đầu tiên đạt tới trình độ chuẩn mực ngôn ngữ. Giới nghiên cứu văn học sử có người đánh giá đây là một tác phẩm mở đầu của nền văn học chữ Hán Việt Nam, và là bài sớm nhất trong các bài phú hiện còn của Việt Nam.

Vào năm Cảnh Hưng đời vua Lê Hiển Tông (1740) và 1870 đời vua Tự Đức, đền thờ Khương Công Phụ đã được xây dựng tại thôn 6, làng Tường Vân, xã Định Thành, huyện Yên Định, Thanh Hóa. Đây cũng là nơi Khương Công Phụ sinh ra và lớn lên. Năm 2001, đền được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.

Đền thờ Khương Công Phụ tại xã Định Thành (Yên Định).


Chủ đề liên quan